Hoe de Duitse Umlaut juist gebruiken

De Umlaut is iets wat we in onze Nederlandse taal niet kennen, maar die wel om de haverklap in het taaltje van onze oosterburen opduikt. Zo worden de a, o en u vaak met de ¨ tot ä, ö en ü opgesmukt. Ze geeft de klinkers niet alleen een andere klank, maar geven het woord ook een andere betekenis. Wanneer wordt de Umlaut echter gebruikt? En hoe? Hoe spreek je deze ¨ uit? En zijn er bepaalde uitzonderingen? Hier lees je er alles over.

Waarom een Umlaut gebruiken?

Eerst en vooral om verwarring te vermijden. In het Duits heeft de Umlaut twee betekenissen: het verwijst naar de letters ä, ö en ü en het verwijst ook naar klankverandering. Over de tweede betekenis gaan we hier niet te veel uitweiden, maar het verwijst naar het proces van het veranderen van de klank van een klinker doorheen de geschiedenis van een taal. Daarom worden de letters ook weleens Umlautbuchstaben (Umlaut Letters) genoemd. Als ik in dit artikel echter naar de Umlaut verwijs, is het steeds in de eerste betekenis; de betekenis met de drie letters met hun twee stipjes erop.

Dus waarom bestaan deze letters eigenlijk? Alles veranderde op het einde van de Middeleeuwen toen ook de uitspraak van de letters a, o, en u veranderde. In de 16^de eeuw dan vond men een oplossing om deze klankverschillen ook schriftelijk te gaan weergeven en ging men niet langer enkel en alleen de u gebruiken om naar u en ü tegelijkertijd te verwijzen. In het begin echter bestonden de twee puntjes boven de letters nog niet. Men ging namelijk een kleine e boven de letters schrijven. Pas later veranderde deze e geleidelijk aan in de twee puntjes die we vandaag de dag kennen en die zo typisch voor de Umlaut zijn.

In sommige teksten zal je ook zien dat de Punkte (puntjes) Schrägstriche (slashes) zijn. De betekenis is exact hetzelfde. Deze twee lettertekens samen met de ß worden in het Duits ook Sonderzeichen (speciale karakters) genoemd. We kennen allemaal wel het alfabet, maar waar plaatsen we nu deze speciale tekens in het rijtje van letters? In de meeste gevallen plaatsen we ze gewoon achter de z… eenvoudig toch, niet?

Zijn ae, oe en ue goede alternatieven? 

In sommige situaties zal je zien dat ook de combinaties ae, oe, en ue in plaats van de Umlaut gebruikt worden. Dergelijke combinaties zijn noodzakelijk omdat het gebruik van de Umlaut met puntjes in het Duits niet altijd een optie is. Deze combinaties worden vooral gebruikt als de Umlautsbuchstaben niet worden aanvaard zoals bijvoorbeeld voor digitale toepassingen als website URLs. Zo bestaat de website Bücher.de niet, maar Buecher.de wel. Ze zijn ook handig als het Umlautsbuchstaben geen standaard onderdeel van je toetsenbord vormt zoals bijvoorbeeld op Amerikaanse toetsenborden. Toch zorgt het gebruik van deze combinaties ook voor problemen: 

• Het ziet er gewoon niet Duits uit en het maakt Duits lezen heel wat moeilijker.
• Het kan voor verwarring zorgen aangezien er woorden zijn die deze combinaties gebruiken, maar dan wel niet in de betekenis en met de uitspraak van de Umlautbuchstaben. Neem nu bijvoorbeeld Oboe (Oboe)

In plaats van deze combinaties te gebruiken, als ze niet standaard op je toetsenbord zouden staan, kan je een beroep op je numpad doen. Het numpad (de 10 getalletjes naast je pijltjestoetsen) bieden immers dé oplossing om toch een Umlaut te schrijven. Houd de ALT-toets ingedrukt en druk vervolgens de cijfercombinatie om deze desbetreffende Umlautsbuchstaben te typen:

ä – ALT + 132   Ä – ALT + 142

ö – ALT + 148   Ö – ALT + 153

ü – ALT + 129   Ü – ALT + 154

Ook als je geen numpad op je toetsenbord zou hebben zijn er toch nog mogelijkheden om de Umlaut alsnog te typen. En in een noodgeval kan je ook altijd de Umlautsbuchstaben in Google opzoeken en daar kopiëren. Succes gegarandeerd!

Hoe klinkt de Umlaut?

Voor de precieze klank van de Umlaut verwijzen we jullie graag naar het onderstaande filmpje

Wanneer gebruik je de Umlaut?

Zoals je misschien al in het Duits is opgevallen, krijgen heel wat woorden een Umlaut als ze in het meervoud gezet worden:

der Mann – die Männer (man – mannen)

das Buch – die Bücher (boek – boeken)

das Fass – die Fässer (vat – vaten)

De meeste van deze woorden zijn mannelijk of neutraal omdat heel wat vrouwelijke woorden al op een e eindigen. Deze e zorgt in vele gevallen al voor een natuurlijke Umlaut omdat het als het ware een verlengstuk van de a, o or u is. Het meervoud wordt in deze gevallen eenvoudigweg door het toevoegen van een n gevormd. Ga er dus niet vanuit dat een Umlaut enkel en alleen voor het aanduiden van meervouden wordt gebruikt. Bijvoorbeeld:

die Säge – die Sägen (zaag – zagen)

die Fähre – die Fähren (ferry – ferries)

die Lüge – die Lügen (leugen – leugens)

Het wordt ook vaak in de Konjunktiv gebruikt:

ich muss – ich müsse – ich müsste

ich werde – ich werde – ich würde 

ich sehe – ich sähe – ich sähe

Ik kan me de fronzende wenkbrauwen bij het zien van de laatste drie voorbeelden en de twee Konjunktivvervoegingen al voorstellen. Ik ga jullie de nodige uitleg hieromtrent in dit artikel echter besparen… deze twee vormen verdienen een apart artikel. Deutsche Sprache, Schwere Sprache!

Bij www.duitsevertalingen.eu bieden we SEO vertalingen in de volgende talen aan; Nederlands naar Duits, Nederlands naar Frans, Nederlands naar Engels, Engels naar Duits, Engels naar Frans, Duits naar Nederlands, Frans naar Nederlands en Engels naar Nederlands. Check hier onze tarieven. Ook voor SEO contentwriting in deze talen zit je bij ons trouwens goed! Andere talen nodig? Geen probleem, ook hier kunnen we u dankzij ons uitgebreid vertaalnetwerk waarschijnlijk mee van dienst zijn.